Béaloideas
-
Conriochtaí Osraí
An raibh a fhios agat go bhfuil scéalta faoi chonriochtaí in Éirinn? Breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar scéal na gconriochtaí in Osraí. Tá scéalta ann timpeall na hEorpa i dtaobh na gconriochtaí, ach an raibh a fhios agat go bhfuil scéalta faoi choinriochtaí le cloisteáil in Éirinn? Sa chéad dul síos céard is conriocht ann? …
-
Béaloideas cois Laoi
Aoife Granville Ní hiad na ceantair thuaithe amháin ina mbíonn traidisiúin agus béaloideas beo, cé gur seans go bhfuil an mhíthuiscint sin ann go ginearálta. Tá an béaloideas i gnach ceantar, cathair agus baile. I gCorcaigh táthar ag bailiú eolas ar seo le fada an lá. Tá Tionscnamh Bhéaloideas Chorcaí ag tabhairt aird ar thraidisiúin agus…
-
Teamhair na Rí
Feictear Teamhair na Rí mar an láthair is tábhachtaí in Éirinn. Breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar an bhfáth leis sin Caoimhín Ó Cadhla Mar a scríobh mé an tseachtain seo caite ba é Teamhair na Rí, nó Cnoc Teamhrach, lárionad Ard-Rí na hÉireann. Tagann an focal Teamhair ón tSean-Ghaeilge, Temuir, a tháinig, ar a sheal,…
-
Ardríthe na hÉireann
Breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar na hardrithe a bhí i bhfeighil ar an tír ar feadh na mílte bliain Caoimhín Ó Cadhla Deir staraithe áirithe nach raibh aon rud ar nós náisiún na hÉireann ann go dtí ionradh na Normannach. Níl sé sin fíor dar ndóigh, mar bhí coincheap an náisiúin ann ar feadh na…
-
Caoimhín Ó Danachair, béaloideasóir agus bailitheoir, 1913-2002
Aoife Granville Duine de na béaloideasóirí is tábhachtachtaí inár dtraidisiún ab ea Caoimhín Ó Danachair, a bhfuil a shaothar fós ríthábhachtach do thaighdeoirí agus scoláirí inniu. Rugadh Ó Danachair in Áth an tSléibhe i gContae Luimní in 1913 agus is thart ar an gceantar sin a thosaigh sé ag bailiú seanchais agus béaloidis níos déanaí…
-
‘Puiteachaí’ agus fataí i lár an aonaigh ag Féile na bPuiteachaí Inis Meáin
Is ar aos óg Inis Meáin a bhí an t-ádh ag Féile na bPuiteachaí in Oileáin Árann an tseachtain seo, agus mórchuid dhuaiseanna na féile séasúraí tugtha abhaile ag gasúir an oileáin. Tá an fhéile ainmnithe as an bhfocal ‘puiteachaí’ a úsáidtear in ionad ‘sméara dubha’ ar an oileán agus seo an ceathrú bliain go…
-
Logainmneacha
Tá logainmneacha timpeall orainn, ach cad is ciall leo agus an bhfuil tionchar acu ar ár saol? Caoimhín Ó Cadhla Ar chuir tú ceist riamh cén fáth go bhfuil dhá leagan againn de logainmneacha in Éirinn agus cén fáth gurb é an leagan galldaithe an leagan is coitianta. Tá logainmneacha na hÉireann á ngalldú le…
-
Spóirt dúchais na hÉireann
Breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar spóirt Dúchais na hÉireann, tá níos mó ná iomáint agus peil ann Is breá leis na Gaeil a gcuid spórt. Ní gá ach breathnú ar Pháirc an Chrócaigh, an tríú staid is mó san Eoraip. Tá spás le haghaidh 82,000 duine ann. Sa chuid is mór den domhan is é…
-
Puiteachaí & airní Inis Meáin
Aedín Ní Thiarnaigh Beidh Féile na bPuiteachaí á ceiliúradh arís in Inis Meáin go luath, ó thráthnóna Dé hAoine an 19 Meán Fómhair go Dé Satharn an 20 Meán Fómhair. Agus an ceathrú bliain den fhéile ag teannadh linn, is mór is fiú dúinn breathnú siar ar an méid atá bainte amach againn le blianta…
-
An Féineachas
Breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar an bhFéineachas, córas dlí dúchasach na hÉireann Caoimhín Ó Cadhla Is é an dlí coiteann an córas dlí a chleachtar in Éirinn inniu. Is córas é a tháinig ó Shasana. Ach bhí córas dlí dár gcuid féin againn roimhe sin dar teideal an Féineachas. Ciall an Fhéineachais Tagann an focal…