Stair
-
Teach in inmhe agus titim Chaomhaoir Órga, 2012-2020, Cuid 1
An Dr. Kerron Ó Luain Ó tháinig neart faoin ngluaiseacht chiníoch i sé chontae fichead na hÉireann le blianta beaga anuas, tá na hionsaithe ar eachtrannaigh agus daoine de dhath imithe in olcas. Fiú roimh an bpaindéim, thiar in 2018 agus 2019 bhí óstáin agus lóistín a bhí sainaitheanta do theifigh á ndó. Ach in…
-
Simón Bolívar, fuascailteoir Mheiriceá Theas
An Dr Kerron Ó Luain Rugadh Simón Bolívar 242 bliain ó shin ar an 24 Iúil 1783. Ba cheannaire míleata agus polaitiúil é Bolívar as Veiniséala agus bhí sé go mór chun cinn i streachailt Mheiriceá Laidinigh ar son saoirse ó réimeas coilíneach na Spáinne. Tugadh an t-ainm El Libertador (an Fuascailteoir) air de bharr…
-
Dó Amharclann na Mainistreach, 17 Iúil 1951
An Dr Kerron Ó Luain Bunaíodh Amharclann na Mainistreach in 1904, aimsir na hAthbheochana, agus leithéidí W.B. Yeats agus an Bhantiarna Gregory chun cinn ina bhunú. Mar a deir an staraí P.J. Matthews faoin amharclann agus an ghluaiseacht mórthimpeall uirthi, “tá a tionchar le sonrú go láidir i gcruth cultúrtha agus sóisialta na hÉireann go…
-
“D’ordaigh sé iar-chomrádaithe a dhúnmharú.” Feallmharú Chaoimhín Uí Uigín, an 10 Iúil 1927
An Dr Kerron Ó Luain Maidin an 10 Iúil 1927 lámhachadh Caoimhín Ó hUigín, an tAire Dlí, agus é ar a bhealach go ar Aifreann i mBaile an Bhóthair, Baile Átha Cliath. Ba ag baint díoltas amach ar son Ruairí Uí Conchúir, Liam Uí Maoilíosa, Risteáird Baróid agus Sheosaimh Mhic Giolla Bhuí, ceannarí na nÓglach…
-
“Ón talamh go dtí na réalta”, bratach Oibrithe na hÉireann
Diarmuid Breatnach Bratach ar leith i stair na troda ar son Phoblacht na hÉireann is ea an Camchéachta. Bhí sí ar foluain i Sráid Uí Chonaill, nó Sráid Sackville mar a bhí ag an am, le linn Éirí Amach 1916. D’dordaigh Séamas Ó Conghaile í a chrochadh os cionn fhoirgneamh Clery. Trasna na sráide uaidh…
-
Cath Bhaile Eilís, Co. Loch Garman, an 30 Meitheamh 1798
An Dr. Kerron Ó Luain I ndiaidh chliseadh na reibiliúnach ag Ros Mhic Thriúin agus Cnoc Fhiodh na gCaor bhí deireadh le Poblacht Loch Garman na nÉireannach Aontaithe a bunaíodh i mBealtaine 1798 agus a mhair trí seachtaine. Thiocfadh athrú ar an gcineál cogaíochta ina dhiaidh sin. Ní bheadh an bhéim chéanna ar chathanna móra.…
-
Pogram 1920
An Dr. Fearghal Mac Bhloscaidh An tseachtain seo a chuaigh thart chonacthas radharcanna uafásacha ar an Bhaile Mheánach, nuair a rinne sciar suntasach den phobal Phrotastúnach, aontachtach agus dhílseach pogram ar mhionlach eitneach ar an bhaile mhór. Tuigfidh léitheoirí a bhfuil tuigbheáil ar an stair acu nach é seo an chéad phogram ar phobal mionlach sa…
-
Anois faoi bhláth: an tseamróg
Diarmuid Breatnach Faoi láthair tá an tseamróg, nó an tseamair bhuí, trifolium dubium, faoi bhláth, ag fás aníos tríd an bhféar agus i measc plandaí eile. Is beag atá an bláth uirthi, ach ní deacair é a fheiceáil mar gheall ar a dhath buí. Is bláth ar leith gach peiteal ann. Tá seamair choitianta eile…
-
An Ghaeilge ó thuaidh – ní inniu nó inné a bhí sí ina cnámh spairne
An Dr. Fearghal Mac Bhloscaidh ‘Ar léigh tú seo riamh?’ ar seisean agus tharraing sé leabhrán beag amach as a phóca agus shín sé dom é. ‘The Murder Machine’ arsa mise, ag amharc ar an teideal. ‘An féidir, a shagairt, gurb é sin an cineál litríochta atá tú a léamh?’ Is as Saol Corrach (1945),…
-
Teach Cheann Cora, teach taibhsí na dTríoblóidí a mbaineann púcaí go fóill leis
An Dr. Fearghal Mac Bhloscaidh Ní haon áibhéil a rá go nochtann an leabhar is déanaí de chuid Chris Moore faoi Áras Cheann Cora i mBéal Feirste fírinní searbha. Scéal coscrach ar mhí-úsáid chórasach leanaí atá ann, ach níos measa fós, scéal faoi na hiarrachtaí d’aon ghnó a rinne stát na Ríochta Aontaithe, go háirithe…