Béaloideas
-
An Coimisiún Béaloideasa agus a ról i dtarrtháil na Manainnise
An raibh a fhios agat go raibh ról tábhachtach ag Coimisiún Béaloideasa Éireann in athbheochan na Manainnise ar Oileán Mhanann? Caoimhín Ó Cadhla Ar an 27 Nollaig 1974, 50 bhliain ó shin, fuair fear bás a raibh baint aige le Coimisiún Béaloideasa Éireann, ba é sin Ned Maddrell. In 1947 bheartaigh an Taoiseach Éamonn de…
-
Nollaig na mBan
Agus Nollaig na mBan ag druidim linn, seo cur síos ar na traidisiúin a baineann leis an bhféile Caoimhín Ó Cadhla Tá traidisiún go háirithe i gCúige Mumhan go ndéanann na mná ceiliúradh ar an 6 Eanáir. An fáth leis seo ná bhíodh na mná ag obair an t-am ar fad i rith na Nollag…
-
Oíche Chinn Bliana agus Lá na Bliana Úire
Tugann Caoimhín Ó Cadhla cur síos ar na traidisiúin a bhain le hOíche Chinn Bliana agus Lá na Bliana Úire Cén lá é Lá na Bliana Úire? Ní féile mhór i bhféilire na nGael a bhí san Oíche Chinn Bliana. Níor dearbhaíodh an chéad lá d’Eanáir mar Lá na Bliana Úire sa dlí in Éirinn…
-
Lá an Dreoilín
Cuireann Caoimhín Ó Cadhla síos ar na traidisiúin a chleachtaítear gach Lá Fhéile Stiofáin. Ar an 26 Nollaig tá traidisiún in Éirinn atá ina cheiliúradh ar Lá Fhéile Stiofáin, is é sin fiach an dreoilín. Go deimhin glaoitear Lá an Dreoilín ar an lá sin freisin. Cad as a dtagann an nós seo? Tá scéal…
-
An Gobán Saor
Déanann Caoimhín Ó Cadhla cur síos ar an bhfear ceirde cáiliúil, an Gobán Saor. Tá sé ráite ag na scoláirí go dtagann an t-ainm Gobán ón seandia Gaelach Gaibhne (Goibniu sa tSean-Ghaeilge). Is é Gaibhne gabha Thuatha Dé Danann, agus dia na gaibhneoireachta. Tá an carachtar céanna i miotaiseolaíocht na Breatnaise, mar a dtugtar Gofannon…
-
An Leipreachán
Déanann Caoimhín Ó Cadhla cur síos ar an neach osnádúrtha cáiliúil, an leipreachán. Tá an leipreachán ar cheann de neacha osnádúrtha is cáiliúla atá ann a bhuíochas go háirithe leis an scannán Darby O’Gill and the Little People. Spéisiúil go leor, rinne comhlacht Disney taighde ar bhéaloideas na hÉireann don scannán agus tháinig Walt Disney…
-
Cumhacht na gCrann
Déanann Caoimhín Ó Cadhla cur síos ar na crainn i mbéaloideas na hÉireann An lá atá inniu ann tá na sé chontae is fiche ar cheann de na stáit is lú crainn san Eoraip, le gan ach timpeall 11% den talamh faoi fhoraoisí. Ach ní mar sin a bhí fadó. In 1200 RCh bhí 80%…
-
An Bhean Sí – Réamhtheachtaire an Bháis
Céard í an bhean sí agus cad í an tábhacht a bhaineann léi? Cén de na neacha osnádúrtha is mó cáil orthu i gcultúr na nGael ná an Bhean Sí. Is an neach osnádúrtha seo réamhtheachtaire an bháis do chlanna áirithe. Baineann an bean sí leis na sí; sin an fáth go bhfuil an teideal…
-
An Seanchreideamh Ceilteach, maireann sé go fóill!
Léiríonn Caoimhín Ó Cadhla gur mhair seancreideamh na gCeilteach trí na piseogaí agus na traidisiúin bhéaloidis. Bhí na Ceiltigh lonnaithe ó Éirinn go dtí an Tuirc níos mó ná dhá mhíle bliain ó shin. Scríobh údair Ghréagacha agus Rómhánacha fúthu. I measc na dtuairiscí a scríobh na húdair sin, scríobh siad faoi na cleachtais chreidimh…
-
Iontas na scéalaíochta
Insíonn Caoimhín Ó Cadhla faoin scéalaíocht i saol na nGael. Nuair a smaoinítear faoi bhéaloideas, smaoinítear go príomha ar na scéalaithe. Mar is eol do chách tá traidisiún láidir i gcultúr na nGael sa scéalaíocht. Go deimhin tá sé chomh láidir sin go bhfuil scéalta ann nach raibh ar fáil aon áit eile ar domhan,…