Béaloideas
-
Caoimhín Ó Danachair, béaloideasóir agus bailitheoir, 1913-2002
Aoife Granville Duine de na béaloideasóirí is tábhachtachtaí inár dtraidisiún ab ea Caoimhín Ó Danachair, a bhfuil a shaothar fós ríthábhachtach do thaighdeoirí agus scoláirí inniu. Rugadh Ó Danachair in Áth an tSléibhe i gContae Luimní in 1913 agus is thart ar an gceantar sin a thosaigh sé ag bailiú seanchais agus béaloidis níos déanaí…
-
‘Puiteachaí’ agus fataí i lár an aonaigh ag Féile na bPuiteachaí Inis Meáin
Is ar aos óg Inis Meáin a bhí an t-ádh ag Féile na bPuiteachaí in Oileáin Árann an tseachtain seo, agus mórchuid dhuaiseanna na féile séasúraí tugtha abhaile ag gasúir an oileáin. Tá an fhéile ainmnithe as an bhfocal ‘puiteachaí’ a úsáidtear in ionad ‘sméara dubha’ ar an oileán agus seo an ceathrú bliain go…
-
Logainmneacha
Tá logainmneacha timpeall orainn, ach cad is ciall leo agus an bhfuil tionchar acu ar ár saol? Caoimhín Ó Cadhla Ar chuir tú ceist riamh cén fáth go bhfuil dhá leagan againn de logainmneacha in Éirinn agus cén fáth gurb é an leagan galldaithe an leagan is coitianta. Tá logainmneacha na hÉireann á ngalldú le…
-
Spóirt dúchais na hÉireann
Breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar spóirt Dúchais na hÉireann, tá níos mó ná iomáint agus peil ann Is breá leis na Gaeil a gcuid spórt. Ní gá ach breathnú ar Pháirc an Chrócaigh, an tríú staid is mó san Eoraip. Tá spás le haghaidh 82,000 duine ann. Sa chuid is mór den domhan is é…
-
Puiteachaí & airní Inis Meáin
Aedín Ní Thiarnaigh Beidh Féile na bPuiteachaí á ceiliúradh arís in Inis Meáin go luath, ó thráthnóna Dé hAoine an 19 Meán Fómhair go Dé Satharn an 20 Meán Fómhair. Agus an ceathrú bliain den fhéile ag teannadh linn, is mór is fiú dúinn breathnú siar ar an méid atá bainte amach againn le blianta…
-
An Féineachas
Breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar an bhFéineachas, córas dlí dúchasach na hÉireann Caoimhín Ó Cadhla Is é an dlí coiteann an córas dlí a chleachtar in Éirinn inniu. Is córas é a tháinig ó Shasana. Ach bhí córas dlí dár gcuid féin againn roimhe sin dar teideal an Féineachas. Ciall an Fhéineachais Tagann an focal…
-
Ceol na hÉireann
Agus Fleadh Cheoil na hÉireann thart breathnaíonn Caoimhín Ó Cadhla ar cheol na hÉireann. Caoimhín Ó Cadhla Le 700,000 duine ag freastal ar an Fhleadh Cheoil is léir go bhfuil an-tóir ar cheol na hÉireann. Saghsanna ceoil éagsúla Is féidir ceol uirlise agus an amhránaíocht a idirdhealú. I dtaobh an cheoil uirlise de, is iad…
-
Lúnasa
Caoimhín Ó Cadhla Táimid i dtréimhse Lúnasa faoi láthair. Cén fáth a ndeirim “tréimhse” agus ní “lá” Lúnasa? Mar déantar Lúnasa a cheiliúradh ar dhátaí éagsúla ag brath ar an gceantar. San iarthar déantar ceiliúradh ar Lúnasa ar an Domhnach is gaire don chéad lá de mhí Lúnasa. An sampla is fearr den cheiliúradh seo…
-
Buachallán Buí
Aedín Ní Thiarnaigh Agus daoine ag caint faoi bhéaloideas na mbláthanna fiáine, is minic go samhlaíonn siad bláthanna speisialta nach bhfeictear rómhinic. Bíonn iontas orthu nuair a deirim gur a mhalairt ar fad atá fíor, agus gurb iad na ‘fiailí’, na plandaí coitianta a fheiceann muid gach áit, agus gur minic nach maith le daoine…
-
Fraoch
Aedín Ní Thiarnaigh Ceann de na radharcanna is deise agus is mó a théann go croí ionam an tráth seo den bhliain ná an fraoch a fheiceáil ar na portaigh, ar na sléibhte, agus ar roinnt de na creaga anseo in Inis Meáin. Is aoibhinn liom a bheith ag breathnú ar dhath corcra na mbláthanna…