“Ón talamh go dtí na réalta”, bratach Oibrithe na hÉireann

Diarmuid Breatnach

Bratach ar leith i stair na troda ar son Phoblacht na hÉireann is ea an Camchéachta. Bhí sí ar foluain i Sráid Uí Chonaill, nó Sráid Sackville mar a bhí ag an am, le linn Éirí Amach 1916. D’dordaigh Séamas Ó Conghaile í a chrochadh os cionn fhoirgneamh Clery. Trasna na sráide uaidh sin, ar Ard-Oifig an Phoist, bhí an bhratach thrídhathach agus bratach Irish Republic ar foluain. Ach bhí siombalachas ar leith i gceist le láthair Clery, nó is ann a bhí an Imperial Hotel ar le William Martin Murphy é. 

Ba é Murphy ceannaire na bhfostóirí a d’fhógair cogadh ar Cheardchumann Oibrithe Iompair agus Ilsaothair na hÉireann (COIIÉ) agus, tríd sin, ar oibrithe Bhaile Átha Cliath, i mí Lúnasa 1913. Ba san Imperial Hotel a gabhadh Séamas Ó Lorcáin agus é ag sárú toirmeasc  giúistís. Ba sa streachailt sin a chruthaigh Ó Lorcáin agus Ó Conghaile Arm Cathartha na hÉireann (ACE) d’fhonn na hoibrithe a chosaint ar ionsaithe Phóilíní Chathair Bhaile Átha Cliath.

Theip ar an COIIÉ sa streachailt ach níor briseadh an ceardchumann, cé gur laghdaíodh go mór a bhallraíocht. D’imigh Ó Lorcáin to dtí na Stáit Aontaithe agus fágadh Ó Conghaile i gceannas ar an gceardchumann. In 1914 rinneadh athchóiriú ar an COIIÉ agus is ansin a cruthaíodh an bhratach. In 1916 bhí Arm Cathartha na hÉireann páirteach in éirí amach i gcoinne na himpireachta ba mhó ar domhan agus an bhratach le feiceáil ar foluain i lár phríomhshráid phríomhchathair na hÉireann, “ag fógairt fáin ar ghallaibh,” go deimhin, mar a scríobh an Piarsach, ach ag fógairt catha ar an gcaiptilíochas freisin.

Nuair a ghéill ceannairí an éirithe amach i Sráid an Mhúraigh bhí an Camchéachta fós slán os cionn an Imperial Hotel agus thóg oifigeach de chuid Arm Shasana leis í mar chomhramh. In 1954 dhíol an tioifigeach an bhratach le hIarsmalann Náisiúnta na hÉireann.

Glactar leis gurb é William H. Megahey, múinteoir i gColáiste Ealaíne agus Deartha Bhaile Átha Cliath, a leag amach an dearadh, ach ní fios cé uaidh a tháinig an coincheap. Nochtadh í ag cruinniú d’Arm Cathartha na hÉireann ar an 5 Aibreán 1914.

Leanann dearadh na brataí cruth réaltbhuíne an Bhéir Mhóir, Ursa Major, mar a fheictear dúinne é. Samhlaítear do dhaoine i gcuid den domhain gur cruth béir atá ann agus do dhaoine sna Stáit Aontaithe gur ladair an cruth ar an réalbhuíon, ach camchéachta an cruth a fheictear dúinne in Éirinn.

Uirlis oibre is ea an chéachta agus b’shin fáth maith leis an gcruth a roghnú don bhratach. Agus le huirlis talaimh mar réaltbhuíon, tá siombalalachas ann a bhaineann le cás na haicme oibre i gceist, chomh maith lena n-ardaidhm sa todchaí. Is mana é sa dioschúrsa sóisialach gurb é sprioc na n-oibrithe ‘chuile rud ón talamh go dtí na réalta’, agus ar ndóigh, deirtear go ndúirt Séamas Ó Conghaile é freisin.

In ionad soc céachta tá claidheamh le feiceáil i ndearadh na brataí agus is dócha gur tagairt é sin don Bhíobla, Leabhar Iseáia 2:4, in a ndeirtear go ndéanfar soic de chlaimhte. Bhí sé ar cheann de spriocanna an na gluaiseachta sóisialaí deireadh a chuir le cogadh, agus cruthaíodh an bhratach seo ag tús an Chéad Chogaidh Dhomhanda.

Cúlra glas a bhí ar an mbratach, agus is dóiche gur dath glas Poblacht na hÉireann atá i gceist, ó aimsir na nÉireannach Aontaithe i leith.

Tá leagan eile den bhratach ann, gan ann ach cruth na réaltbhuíne an Béar Mór, Ursa Major, réalta bána ar chúlra gorm. Baill den Chomhdháil Phoblachtach, a bunaíodh in 1934, a chruthaigh an dearadh seo. Ní fios cén fáth ar ceapadh an dearadh nua seo, ach seans go raibh daoine ag iarraidh imeacht ón náisiúnachas go sóisialachas ann féin. Mhaigh Seán Ó Cathasaigh gur gorm dath an chúlra agus ní haon rún gur cháin an Cathasach Ó Conghaile de bharr a pháirte i réabhlóid náisiúnach. Le blianta fada ba é an leagan gorm a fheictí i gcónaí ach le déanaí tá an leagan bhunaidh ag teacht ar ais ar léirsithe agus ar phicéid.

An Páipéar
Forbhreathnú Príobháideachais

Bainimid úsáid as fianáin ar an suíomh seo chun an taithí úsáideora is fearr agus is féidir a sholáthar duit. Stóráiltear eolas fianáin i do bhrabhsálaí, agus cabhraíonn siad linn tú a aithint nuair a fhilleann tú ar an suíomh. Cuidíonn siad freisin lenár bhfoireann tuiscint a fháil ar na codanna den suíomh is suimiúla agus is úsáidí duit.