Sheol Foras na Gaeilge mórfhoclóir nua ceannródaíoch Gaeilge Dé Máirt seo caite, rud a bhfuiltear ag cur síos air mar chloch mhíle i bhforbairt na teanga. Is é An Foclóir Nua Gaeilge an chéad mhórfhoclóir aonteangach Gaeilge riamh, atá á thabhairt chun beatha gan spleáchas ar an mBéarla den chéad uair i stair na foclóireachta comhaimseartha Gaeilge.
Seoladh an foclóir go hoifigiúil ag ócáid speisialta in EPIC, Músaem Eisimirce na hÉireann, le Catherine Connolly i láthair chun an seoladh a dhéanamh. Dúirt sí gur “uirlis riachtanach in aon teanga bheo é mórfhoclóir comhaimseartha sa teanga sin,” agus gur céim shuntasach é seo chun an Ghaeilge a chur ar chomhchéim le mórtheangacha an domhain.
Tá An Foclóir Nua Gaeilge ar fáil saor in aisce ar Focloir.ie. Go dtí seo, b’éigean do Ghaeilgeoirí brath ar fhoclóirí Gaeilge-Béarla chun bríonna focail a thuiscint. Athraíonn an saothar nua sin go bunúsach, agus cuirtear ar chumas úsáideoirí brí focail a thuiscint trí mheán na Gaeilge amháin.
De réir Phríomhfheidhmeannach Fhoras na Gaeilge, Seán Ó Coinn, ba chonstaic shuntasach foghlama a bhí sa seanchóras. Dúirt sé go n-athróidh an foclóir nua an chaoi ina smaoiníonn agus ina bhfoghlaimíonn Gaeilgeoirí. “In ionad ‘Cad é an Béarla atá ar X?’, beidh daoine ag fiafraí feasta, ‘Cad a chiallaíonn X?’ Is cor cinniúnach é seo ó thaobh theagasc agus fhoghlaim na Gaeilge.”
Cuireadh tús leis an obair ar an bhfoclóir i Meán Fómhair 2022, faoi stiúir Phádraig Uí Mianáin agus Chormaic Bhreathnaigh. Beidh 20,000 iontráil agus 40,000 brí ar fáil sa chéad sciar den fhoclóir inniu, agus tá sé i gceist 30,000 iontráil agus 80,000 brí a bheith ann faoi Lúnasa 2027.
Tá gnéithe nuálacha éagsúla san fhoclóir, lena n-áirítear léiriú ar an nGaeilge mar theanga bheo chomhaimseartha, aitheantas do chanúintí, sainmhíniúcháin ar fhocail iasachta, nathanna cainte agus seanfhocail, chomh maith le treoir mhionsonraithe ghramadaí agus foghraíochta.
Is iad an Roinn Forbartha Tuaithe agus Pobail agus Gaeltachta agus an Roinn Pobal i dTuaisceart Éireann príomh-mhaoinitheoirí an tionscadail, le tacaíocht bhreise ón Roinn Oideachais. Meastar go mbeidh tionchar fadtéarmach ag an bhforbairt seo ar theagasc, ar fhoghlaim agus ar úsáid na Gaeilge ar fud na tíre agus thar lear.