Le deich mbliana anuas tá seirbhís ríthábhachtach phoiblí ag imeacht i ngan fhios i gceantair thuaithe na hÉireann: tá 257 oifig phoist dúnta ar fud an stáit, le 78% acu, líon dochreidte, faoin tuath. Tá Corcaigh (34 dúnadh), Gaillimh agus Baile Átha Cliath (21 an ceann), chomh maith le Dún na nGall agus Maigh Eo (19 agus 18 ndúnadh faoi seach) i measc contaetha atá buailte go dona go háirithe.
I mórán bailte beaga is mó i bhfad ná áit le beartáin a sheoladh í oifig an phoist. Is croílár pobail í. Cuireann sí seirbhísí riachtanacha ar fáil: íocaíochtaí leasa shóisialaigh, íocaíochtaí billí, baincéireacht bhunúsach agus stampaí fiú, ar seirbhísí iad uile atá fíor-riachtanach do dhaoine níos aosta nach bhfuil rochtain acu ar sheirbhísí digiteacha. In áiteanna ar nós Chorcaí Thoir tá ar sheandaoine imeacht ón mbaile agus taisteal, agus bíonn ar chuid acu suas le €20 sa tseachtain ar thacsaithe díreach le pinsin a thógáil.
Taobh thiar de dhúnadh na n-oifigí tá brúnna struchtúrtha: laghdú i líon na n-idirbheart (15 milliún níos lú ó 2019 i leith), costais ghnó ag ardú, bolscaireacht, agus méadú ar íocaíochtaí ag cur brú ar an gcóras. Deir Grant Thornton, thar ceann Aontas Mháistrí Poist na hÉireann, go mbeidh titim thapa, neamhrialaithe ar an líonra mura n-ardaítear an maoiniú bliantúil ó €10 milliún go €15 milliún. Gan seo d’fhéadfadh go n-imeodh thart ar an tríú cuid de na hoifigí poist atá fágtha sna 26 chontae.
Deir lucht tacaíochta gurb ionann an infheistíocht seo agus níos lú ná €3 in aghaidh an tsaoránaigh sa stát sa bhliain, suim bheag i gcomparáid leis an luach sóisialta agus eacnamaíoch bliantúil an líonra, a mheastar a bheith idir €344m agus €776m. Creideann siad go bhféadfadh na hoifigí poist a bheith ina n-ionaid seirbhíse pobail nua-aimseartha, ag plé le cáin mhótair, pasanna, fíordheimhniú aitheantais, scéimeanna rialtais agus for-rochtain litearthachta digití.
Tá polaiteoirí ar fud na tíre ag éileamh gníomh láithreach. D’iarr David Cullinane ó Shinn Féin infheistíocht straitéiseach agus fís nua a bheidh dírithe ar riachtanais an phobail. Dúirt Seanadóir de chuid Fhine Gael Cathal Byrne go bhféadfadh 300 oifig a bheith i mbaol nuair a rachaidh na conarthaí reatha in éag. Agus dúirt an Teachta Dála Richard O’Donoghue gur oscailt súl é seo don stát agus gur chóir €17 milliún a chur ar fáil sa bhliain.
Cé go dtacaíonn An Post le héileamh Aontas Mháistrí Poist na hÉireann ar mhaoiniú méadaithe, deir siad gur cinntí oibríochtúla iad dúnadh oifigí. Rachaidh gealltanas reatha an rialtais €10 milliún a chur ar fáil sa bhliain in éag i mí na Nollag 2025, rud a fhágfaidh go leor oifigí idir dhá cheann na meá.
Cén fáth a bhfuil sé seo tábhachtach?
Is mó ná boscaí taisce iad oifigí poist tuaithe – is buntaca le saol na tuaithe iad, ag tacú le naisc shóisialta, ionchuimsiú sóisialta, agus geilleagair áitiúla. Mar gheall ar a gcreimeadh tá comhionannas réigiúnach agus comhtháthú sóisialta á lagú. Ba mheancóg shocheolaíoch agus straitéiseach é ligean dóibh imeacht. Le tacaíocht bheag ón Stát agus fís fhadtéarmach, is féidir an líonra seo a athnuachan agus a choimeád slán.