De réir an daonáirimh in 2022, bhí 5,123,536 de dhaonra sna 26 contae. De réir na Roinne Oideachais, bhí 416,631 dalta cláraithe in iar-bhunscoileanna an stáit. Sin tuairim is 8.13% den daonra. De réir Parenting and Education Ireland tá 727 iar-bhunscoil sa stát, agus de réir Gaeloideachas is iar-bhunscoileanna lán-Ghaeilge neamhspleácha iad 51 acu siúd. Fágann sé sin go bhfuil 676 iar-bhunscoil lán-Bhéarla sa stát. Sin níos mó ná 13 oiread na n-iar-bhunscoileanna lán-Ghaeilge.
Tríd is tríd, tá iar-bhunscoil lán-Bhéarla ar fáil do gach 616 dalta sa stát, i gcomparáid leis an iar-bhunscoil lán-Ghaeilge amháin atá ar fáil do gach 8,169 dalta. Agus tá sé níos measa fós, más féidir leis a bheith níos measa, i gcontaetha áirithe. In 11 chontae níl iar-bhunscoil lán-Ghaeilge ar bith lonnaithe, i 5 chontae níl ach ceann amháin, agus i 5 cinn eile níl ach 2 cheann. I gCiarraí tá 4 cinn, i nDún na nGall tá 5 cinn, i gCorcaigh tá 7 gcinn agus tá 10 gcinn i mBaile Átha Cliath agus i nGaillimh araon. Seachas Baile Átha Cliath, tá ceantair Ghaeltachta lonnaithe sna 4 chontae eile ina bhfuil níos mó ná dhá iar-bhunscoil lán-Ghaeilge lonnaithe. Léiríonn an fhíric sin a scéal féin.
Creid nó ná creid is in oirthear na tíre atá na contaetha is measa i gcomhthéacs na gcóimheas. Níl ach iar-bhunscoil lán-Ghaeilge amháin ar fáil do gach 17,914 dalta sa Mhí, do gach 16,706 dalta i Lú, i do gach 11,797 dalta i mBaile Átha Cliath, agus do gach 10,042 dalta i gCill Dara. Chomh maith leis sin tá 5 chontae as 12 cheann i gCúige Laighean, ceantar ollmhór i lár na tíre, nach bhfuil iar-bhunscoil lán-Ghaeilge ar bith ann: an Iarmhí, Laois, Loch Garman, Longfort agus Uíbh Fháilí.
Lasmuigh de Chúige Laighean, níl Corcaigh ag déanamh ró-mhaith agus lar-bhunscoil lán-Ghaeilge amháin ann do gach 6,752 dalta agus níl tosca mórán níos fearr i Luimneach ina bhfuil iar-bhunscoil lán-Ghaeilge amháin ar fáil do gach 5,656 dalta. Agus sa Chlár agus i dTiobraid Árann níl iar-bhunscoil lán-Ghaeilge ar bith ar an bhfód.
Níl iar-bhunscoil lán-Ghaeilge ar fail i dtrí cinn de na cúig chontae i gCúige Connachta: Liatroim, Ros Comáin agus Sligeach, agus i Maigh Eo níl ach dhá iar-bhunscoil lán-Ghaeilge ann do 11,159 dalta, sin iar-bhunscoil lán-Ghaeilge amháin do gach 5,580 dalta.
I gCúige Uladh, níl iar-bhunscoil lán-Ghaeilge ar bith ar an gCabhán, agus béal dorais, i Muineachán, níl ach iar-bhunscoil lán-Ghaeilge amháin ann do 5,272 dalta.
Léiríonn an tábla thíos soláthar suarach na n-iar-bhunscoileanna lán-Ghaeilge ar fud an stáit. Léiríonn sé cur chuige leatromach na Roinne Oideachais agus gach rialtais i gcoinne an oideachais lán-Ghaeilge le céad bliain anuas. Agus léiríonn sé cén fáth nach féidir linn, mar stát, an Ghaeilge a athbhunú mar gnáth-theanga chumarsáide an phobail.
Contae | Daonra (daonáireamh 2022) | Líon na ndaltaí iar-bhunscoile(8.1% den daonra) | Lán-Bhéarla | Lán-Ghaeilge | ||
Líon na scoileanna | Meánlíon na ndaltaí | Líon na scoileanna | Meánlíon na ndaltaí | |||
Baile Átha Cliath | 1,450,701 | 117,967 | 178 | 663 | 10 | 11,797 |
An Cabhán | 81,201 | 6,603 | 11 | 600 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Ceatharlach | 61,931 | 5,036 | 10 | 504 | 1 | 5,036 |
Ciarraí | 155,258 | 12,625 | 22 | 574 | 4 | 3,156 |
Cill Chainnigh | 103,685 | 8,431 | 14 | 602 | 1 | 8,431 |
Cill Dara | 246,977 | 20,083 | 26 | 772 | 2 | 10,042 |
Cill Mhantáin | 155,485 | 12,644 | 20 | 632 | 2 | 6,322 |
An Clár | 127,419 | 10,361 | 18 | 576 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Corcaigh | 581,231 | 47,264 | 78 | 606 | 7 | 6,752 |
Dún na nGall | 166,321 | 13,525 | 22 | 615 | 5 | 2,705 |
Gaillimh | 276,451 | 22,480 | 36 | 624 | 10 | 2,248 |
An Iarmhí | 95,840 | 7,793 | 15 | 520 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Laois | 91,657 | 7,453 | 9 | 828 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Liatroim | 35,087 | 2,853 | 8 | 357 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Loch Garman | 163,527 | 13,298 | 22 | 604 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Longfort | 46,634 | 3,792 | 9 | 421 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Lú | 205,444 | 16,706 | 17 | 983 | 1 | 16,706 |
Luimneach | 139,100 | 11,311 | 23 | 492 | 2 | 5,656 |
Maigh Eo | 137,231 | 11,159 | 27 | 413 | 2 | 5,580 |
Mí | 220,296 | 17,914 | 20 | 896 | 1 | 17,914 |
Muineacháin | 64,832 | 5,272 | 11 | 479 | 1 | 5,272 |
Port Láirge | 82,668 | 6,722 | 16 | 420 | 2 | 3,361 |
Ros Comáin | 69,995 | 5,692 | 8 | 711 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Sligeach | 69,819 | 5,677 | 14 | 406 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Tiobraid Árann | 167,661 | 13,634 | 31 | 440 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Uíbh Fháilí | 127,085 | 10,334 | 11 | 939 | 0 | Gan Ghaelcholáiste |
Iomlán | 5,123,536 | 416,631 | 676 | 616 | 51 | 8,169 |