Grá na nGael – Léargas ar dhá cheann de na scéalta grá is cáiliúla in Éirinn

Jenna Goulding

Seosamh Máire Pluincéid agus Grace Gifford

Gan dabht, tá scéal grá idir Seosamh Máire Pluincéid agus Grace Gifford ar cheann de na scéalta is mó tóir in Éirinn. Is scéal tábhachtach é chomh maith, mar d’athraigh sé tuairimí go leor daoine maidir leis an Éirí Amach. Is léiriú maith é den chruachás ina raibh Éire le linn an ama sin. Cuimhnítear ar an scéal freisin san amhrán Grace a scríobh Frank agus Seán O’Meara.

B’ealaíontóir í Grace Gifford. Baisteadh ina Protastúnach in Eaglais na hÉireann í, ach bhí suim mhór aici sa Chaitliceachas. Bhí Seosamh ina eagarthóir don Irish Review. Chomh maith leis sin, bhí creideamh láidir Caitliceach aige. Bhuail siad le chéile i mBaile Átha Cliath. Thosaigh siad ag cúirtéireacht i Meán Fómhair 1915. Go luath ina dhiaidh sin, ar an 2 Nollaig, bhí siad geallta. D’iompaigh Grace ina Caitliceach ar an 7 Aibreán 1916. Ní raibh a tuismitheoirí tógtha le Seosamh, mar bhí sé tinn agus bhí baint aige le gníomhaíochtaí polaitiúla.

Tháinig dúshláin orthu nuair a thosaigh an tÉirí Amach. Bhí plean acu pósadh ar Dhomhnach Cásca, an 23 Aibreán 1916. Ach an lá roimhe tháinig Micheál Ó Coileáin chuig teach Grace le gunnán agus £20, ionas go bhféadfadh sí í féin a chosaint i gcoinne saighdiúirí na Breataine. 

Faoi dheireadh Sheachtain na Cásca i mí Aibreáin 1916, bhí Seosamh agus na reibiliúnaigh eile tar éis géilleadh agus cuireadh i bPríosún Chill Mhaighneann iad. Nuair a fógraíodh go raibh Seosamh le cur chun báis, d’iarr Grace cead é a phósadh. 

Ar an 3 Bealtaine 1916, chuaigh Grace go Príosún Chill Mhaighneann. Pósadh i séipéal an phríosúin iad, le sagart agus beirt finnéithe i láthair. Ní raibh siad in ann rud ar bith a rá seachas na gealltanais phósta. Díreach i ndiaidh an tsearmanais, tugadh Seosamh ar ais go dtí a chill. Ligeadh do Grace filleadh ar ball chun slán a fhágáil. Cuireadh chun báis Seosamh an lá dár gcionn. Ar feadh a saoil, choinnigh Grace cuimhne Sheosaimh beo, í ag cur chun cinn a oidhreachta agus ag cuimhneamh i gcónaí ar a grá dó.

Micheál Ó Coileáin agus Kitty Kiernan

Léiríonn an cumann idir Micheál Ó Coileáin agus Kitty Kiernan scéal níos leithne throid na hÉireann ar son neamhspleáchais agus an íobairt phearsanta a rinneadh. Bhí a gcaidreamh gairid, ach domhain, ag fágáil oidhreacht a chuaigh i bhfeidhm ar stair na hÉireann.

Ba laoch tábhachtach ar son neamhspléachas na hÉireann é Micheál Ó Coileáin. Bhí sé tiomanta dá chúis. Ba bhean spraíúil agus chliste í Kitty Kiernan. Chuir sí a croí i gcion air le linn tréimhse chrua.

Thosaigh a scéal grá sna 1910í, le linn trioblóidí polaitiúla. Chuir col ceathrar le Micheál an bheirt in aithne dá chéile ar dtús. Ag an am, bhí súil ag an mbeirt acu ar dhaoine eile. Tar éis tamall beag, áfach, thit siad i ngrá le chéile agus d’fhógair siad a ngealltanas pósta in 1921.

Bhí plean acu pósadh i mí Dheireadh Fómhair a bhí chucu. Ach leis an gCogadh Cathartha ar siúl, cuireadh an bhainis ar athlá arís agus arís eile. Ar an drochuair, maraíodh Ó Coileáin in 1922 le linn an chogaidh.

Bhí Kitty faoi bhrón, agus d’fhág an chailliúint tionchar mór ar a saol. Ní hamháin gur thug Kitty grá agus tacaíocht don Choileánach, ach thuig sí freisin an méid freagrachta a bhí air. In ainneoin na contúirte a bhí timpeall air, rinne Ó Coileáin iarracht fanacht ceangailte le Kitty. Le linn a gcaidrimh, scríobh siad go leor litreacha grá chuig a chéile. Léirigh na litreacha cé chomh mór a bhí siad lena chéile. 

Pósadh Kitty Kiernan le Felix Cronin in 1925 agus bhí beirt mhac acu. Fuair Kitty bás in 1945 mar gheall ar rith fola ceirbreach. Adhlacadh í i reilig Ghlas Naíon, gar do Mhicheál, de réir a mianta.